22 września zakończyliśmy tegoroczny etap prac przy stiukach i polichromiach w kościele klasztornym. Przez kilka ostatnich miesięcy konserwatorzy pracowali nad przywróceniem cysterskiej świątyni utraconego blasku.
W ramach podjętych działań poddano konserwacji 130 m2 polichromii w dwóch przęsłach i ścianach tarczowych lewego skrzydła transeptu, 160 m2 stiuków na ścianach nawy głównej oraz poddano konserwacji, uzupełnieniu, rekonstrukcji i złoceniom 6 ozdobnych kapiteli w lewym skrzydle transeptu.
Łączny koszt tych prac to 850 000 zł., na które opactwo pozyskało dotację ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Dodatkowo wykonano iluminację fresków w nawie głównej oraz odrestaurowanym skrzydle transeptu. Środki na wykonanie oświetlenia otrzymaliśmy dzięki życzliwości Banku Spółdzielczego w Jędrzejowie.
Tegoroczna realizacja to już VI etap prac przy konserwacji barokowej polichromii Andrzeja Radwańskiego, która stanowi wystrój kościoła klasztornego. Autorem programu ideowego wszystkich zrealizowanych w Jędrzejowie fresków był wybitny przeor, późniejszy opat Jan Wojciech Ziemnicki.
W prezbiterium ukazano teologiczną prawdę o przeznaczeniu i celu ludzkiego życia, jest nim niebo i zjednoczenie z Bogiem. W nawie głównej przedstawiono cztery pierwsze opactwa naszego zakonu, które dały początek wszystkim innym. Nawa południowa zawiera historię życia św. Bernarda z Clairvaux, najwybitniejszego przedstawiciela zakonu, zaś nawa północna opiewa Mistrza Wincentego Kadłubka, szczególnie związanego z jędrzejowskim archicenobium.
Transept, który był najistotniejszym przedmiotem tegorocznych działań restauratorskich też opowiada o konkretnej idei. W miejscu przecięcia jego ramion z nawą główną Radwański namalował iluzjonistyczną kopułę, przywołującą na myśl rozwiązania zaproponowane przez Andrea Pozza. W jej wnętrzu znajduje się scena zaślubin Zakonu z Maryją i Jezusem, który hojnie obdarowuje mnichów łaskami. Samo przedstawienie skomponowane jest w taki sposób, by wskazywać na świetność i najwybitniejsze osiągnięcia białych mnichów. Dla dopełnienia całej sceny artysta w narożnikach umieścił postacie czterech Ewangelistów w medalionach. Jest to motyw często wykorzystywany przez Radwańskiego, tutaj wskazujący na podstawę zaślubin (słowo Ewangelii) i zwycięskiej walki białych mnichów.
Pozostałe cztery przęsła transeptu (dwa po jednej i dwa po drugiej stronie) ukazują chwałę Zakonu, rozlewającą się z tego centralnego źródła na cały świat. W poszczególnych segmentach przedstawione są alegorie czterech kontynentów, ukazujące rozprzestrzenianie się białych mnichów aż po krańce świata oraz ich doskonałe zasługi ewangelizacyjne. Do odnowionych w tym roku fresków należą te ukazujące mnichów na kontynencie afrykańskim oraz Europie.
Szczególnie ciekawe jest ukazane na segmencie obrazującym Europę zmaganie cystersów w obronie Kościoła i prawowierności. W prawym dolnym roku znajduje się wizerunek smoka, który podpisany jest imieniem Anakleta. Warto tu przypomnieć, że smok w ikonografii chrześcijańskiej symbolizuje szatana. Tymczasem imię mu przypisane należy do antypapieża, którego schizmę ostatecznie zażegnał największy z cysterskich mnichów, wspomniany wyżej, św. Bernard z Clairvaux. Takie polifoniczne przedstawienie (smok jako jednocześnie symbol szatana i schizmatyka) sugeruje świadomość tego, kto w istocie jest źródłem wszelkich nieszczęść, błędów i herezji uderzających w Kościół. Postać Najświętszej Maryi Panny trzymającej w ręku Ciało i Krew Chrystusa wskazuje tymczasem na źródło siły pozwalającej uporać się z tymi zagrożeniami. Ponadto ukazanie Najświętszej Dziewicy oraz Eucharystii sygnalizuje także walkę z błędami reformacji. Warto pamiętać, że przecież ziemia świętokrzyska, a tym samym jędrzejowska, podlegała silnym wpływom reformacyjnym tak ze względu na działalność Mikołaja Reja z Nagłowic, jak i z uwagi na bliskość Pińczowa, który był aktywnym ośrodkiem protestanckim. Temu także cystersi, także jędrzejowscy, starali się postawić tamę.
Niezwykle cieszymy się, że kolejna realizacja szczęśliwie dobiegła końca. Nie ustajemy. Przed nami trud dalszego działania i troski o przywrócenie blasku temu wyjątkowemu miejscu. W kolejnych latach na renowację czekają m.in. kolejne trzy pola transeptu a także cała nawa północna. Dziękujemy wszystkim, którzy poprzez swoje zabiegi i starania pomagają nam pozyskiwać środki, dziękujemy tym, którzy poprzez stałą ofiarność wspomagają nasz los codzienny i podejmowane remonty. Dziękujemy także za życzliwość, nieocenioną modlitwę, dobre słowa i ofiarowane w naszej intencji trudy i wyrzeczenia. Aby Bóg we wszystkim był uwielbiony!
foto: br. Szymon/br. Marian
